Meten = Weten

Meten = weten = verdienen!

Energiekosten vormen bij de meeste bedrijven een steeds groter onderdeel van de bedrijfslasten. Uit economische overwegingen is het dan ook zinvol om te weten waar alle ingekochte energie naar toe gaat en te onderzoeken of er niet op bezuinigd kan worden. Moet alle verlichting wel continu branden en moet de verwarming in het lege magazijn wel aan staan? Wat kost perslucht eigenlijk en hoeveel scheelt het als lekkages tijdig worden opgespoord?

In de praktijk blijkt dat maar weinig bedrijven deze informatie goed in beeld hebben. Dat is jammer, want besparen op energiekosten begint met een goed inzicht in het energiegebruik en de bedrijfsonderdelen die verantwoordelijk zijn voor dit gebruik. Een energieoverzicht is bovendien zinvol wanneer u:

maatschappelijk verantwoord of klimaatneutraal wilt ondernemen;
wilt voldoen aan verplichtingen die samenhangen met een ISO certificering;
wilt voldoen aan rapportageverplichtingen die voortvloeien uit wet- en regelgeving of rapportageafspraken zoals het Helmonds Energie Convenant.
uw energiefacturen wilt controleren. Er kan soms veel geld worden bespaard door goed te kijken naar de capaciteit van uw gas- en elektriciteitsaansluitingen (aansluitwaarde) en de capaciteit die u daadwerkelijk nodig heeft.

Een overzicht van uw energiegebruik is dus erg zinvol. Hieronder wordt uiteengezet welke stappen u kunt doorlopen bij het in beeld brengen van het energiegebruik van uw bedrijf en hoe dit kan leiden tot concrete maatregelen die u voordeel opleveren.

Stap 1: Maak een totaaloverzicht

Verzamel alle rekeningen en zet de energiegegevens in een overzicht. Splits de gegevens daarbij op in groepen:

Elektriciteit;
Brandstoffen, te verdelen in bijvoorbeeld aardgas, stookolie, LPG voor heftrucks, diesel of benzine voor (vracht)auto’s;
Ingekochte warmte bijvoorbeeld uit het warmtenet;
Eigen opwekking (warmte uit zonneboiler, zonnecellen, WKK (warmte-kracht koppeling), enz.).

In dit overzicht kunt u ook al andere aspecten meenemen zoals waterverbruik of de energiekosten die samenhangen met diensten of producten die u inkoopt (bv. vervoersdiensten).

Reken vervolgens alle gegevens om naar één eenheid bijvoorbeeld kosten, megajoules (MJ) of kilogram CO₂-uitstoot. In de bijlage bij dit artikel zijn hiervoor omrekenfactoren opgenomen en wordt verwezen naar bronnen op internet, waar u meer factoren kunt vinden.

Wanneer u het jaaroverzicht van uw energiebedrijf pas laat ontvangt, is het zinvol om zelf meterstanden bij te houden of om een slimme meter te laten installeren waardoor u vaker informatie over uw verbruik ontvangt. U kunt dan ook overzichten per maand maken, waardoor u in beeld krijgt in welke maanden u de meeste energie gebruikt en eerder opmerkt wanneer het energiegebruik ineens onverklaarbaar hoog is. Het is sowieso raadzaam om grafieken te maken van de gegevens die u verzamelt. Grafieken zeggen immers meer dan losse cijfers.

Wanneer een deel van uw energiegebruik samenhangt met de buitentemperatuur, kan het zinvol zijn om een correctie door te voeren om jaren met een strenge en minder strenge winter met elkaar te kunnen vergelijken. Hiervoor wordt de zogenaamde graaddagenmethodiek gebruikt. Meer informatie vindt u onder meer op www.mindergas.nl.

Stap 2: Zoek de grootverbruikers in uw bedrijf
Een totaaloverzicht is prettig, maar het is vooral belangrijk om te weten waar alle energie naar toe gaat in uw bedrijf. Dat kan grofweg op twee manieren:

Maak een totaaloverzicht van alle energiegebruikers

Maak een overzicht van alle verlichting, verwarming, koeling, machines, voertuigen e.d. Zoek van alle gebruikers het vermogen op (bv. op het typeplaatje of via de leverancier) en schat het gemiddeld aantal draaiuren per jaar in. Het energiegebruik per gebruiker kan vervolgens worden bepaald door het vermogen te vermenigvuldigen met het aantal draaiuren. Door alle gegevens in een overzicht te zetten, wordt duidelijk welke gebruikers verantwoordelijk zijn voor het hoogste energiegebruik. Dit maakt het gemakkelijker om de meest zinvolle maatregelen te bepalen en het effect daarvan te berekenen.

Plaats tussenmeters

Door (tijdelijke) tussenmeters te plaatsen, kan het energiegebruik van een bedrijfsonderdeel afzonderlijk in beeld worden gebracht. Ook hiermee kan worden bepaald welke bedrijfsonderdelen de meeste energie gebruiken.

Stap 3: Bepaal het energiegebruik per relevante parameter (energie-efficiency)

Uw energiegebruik is uiteraard ook afhankelijk van uw omzet, het aantal producten dat u maakt, het aantal diensten dat u levert, uw bedrijfsoppervlak of het aantal mensen dat bij u in dienst is. Wanneer deze parameters per jaar verschillen, is het zinvol om het energiegebruik uit te drukken per product, per vierkante meter of per medewerker (afhankelijk van de aard van uw bedrijf). U bepaalt zo de energie-efficiency van uw bedrijf. Zo kan het energiegebruik van een periode beter worden vergeleken met het energiegebruik over een andere (referentie)periode. Ook kunt u op deze manier uw energiegebruik beter vergelijken met het energiegebruik van andere bedrijven in dezelfde branche (benchmarking). De energie-efficiency is ook van belang bij het maken van rapportages bijvoorbeeld in het kader van een ISO-certificering.

Stap 4: Zoek mogelijke besparingen en maak een plan

Kijk kritisch naar de belangrijkste energiegebruikers (machines, verlichting, verwarming, koeling, voertuigen) en stel de volgende vragen:

Is het wel nodig om een bepaalde energiegebruiker in te zetten? Verlichting hangt soms op de verkeerde locaties en brandt op momenten dat het niet nodig is. Vaak worden ruimten verwarmd die niet (volledig) verwarmd hoeven worden.
Is het mogelijk om een energiegebruiker (eerder) te vervangen door een energiezuinige variant? Denk bijvoorbeeld aan de vervanging van conventionele verlichting door LED. Wat kost het en wat levert het op?
Functioneert een energiegebruiker nog wel optimaal? Is uw verwarmingsketel nog wel goed ingeregeld en vertoont de persluchtleiding geen lekkages?
Is het mogelijk om de energie die gebruikt wordt duurzaam op te wekken of om restenergie te benutten?

Het beantwoorden van deze vragen leidt tot concrete maatregelen. Dat kunnen technische maatregelen zijn, maar ook gedragsmaatregelen. Wanneer u personeel in dienst heeft, is het zinvol om bij deze stap ook de medewerkers te betrekken die het bedrijf en de processen goed kennen (energieteam). Dit zorgt ook voor draagvlak voor de maatregelen en voor bewustwording. Tips van andere bedrijven uit uw branche kunnen ook helpen. Kijk daarvoor bijvoorbeeld eens op www.duurzaammkb.nl.

Neem de maatregelen die u wilt treffen op in een plan, benoem een verantwoordelijke en zorg dat er voldoende middelen voor worden vrijgemaakt. Klanten, medewerkers en andere belanghebbenden kunnen de door u genomen stappen voor energieverbetering pas waarderen wanneer ze ervan weten. Communiceer daarom met hen over uw inspanningen en resultaten en inspireer anderen om uw voorbeeld te volgen.

Auteur: Dr. Ir. J. Vermeijlen

ECHR (Energieclub Helmond Regio)

Bijlage Energiegebruik omrekenen in dezelfde eenheid en/of CO₂-uitstoot

Wanneer u verschillende energiesoorten gebruikt (elektriciteit, aardgas, benzine, diesel e.d.) kan het handig zijn om het totale energiegebruik in één eenheid uit te drukken zoals MJ (megajoule). Wanneer het uw doel is om klimaatneutraal te ondernemen is bovendien de totale CO₂-uitstoot van belang. In onderstaande tabel vindt u omrekenfactoren waarmee u de belangrijkste energiesoorten kunt omrekenen naar GJ of kg CO₂-uitstoot. Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (www.rvo.nl) zijn meer omrekenfactoren opgenomen. De landelijke CO₂-emissiefactoren vindt u op www.co2emissiefactoren.nl. Het is aan te bevelen om altijd uit te gaan van de meest recente cijfers op deze websites of de cijfers van uw energieleverancier, aangezien zaken als bijmenging (bv. bij diesel) of de inzet van duurzame energiebronnen (bij elektriciteit) kunnen leiden tot andere gegevens.

Energiedrager	Eenheid	MJ/eenheid (eindverbruik)	MJ/eenheid (primair verbruik)*	Kg CO₂/eenheid (totaal)**
Elektriciteit	kWh	3,6	9	0,468
Aardgas	Nm3	31,65	31,65	1,788
LPG	Liter (normaal)	24,45	24,45	1,900
Diesel	Liter (normaal)	35,87	35,87	3,240
Benzine	Liter (normaal)	31,68	31,68	2,880

* Bij het berekenen van het primair verbruik wordt rekening gehouden met het gemiddelde rendement van de centrale waarmee de elektriciteit is opgewekt en met transportverliezen.

** Voor de CO₂-uitstoot wordt uitgegaan van de totale uitstoot (incl. opwekking), waarbij voor elektriciteit is uitgegaan van niet geoormerkte stroom.